Otizm Spektrum Bozukluğu, bireylerin sosyal iletişim, davranış ve ilgi alanlarında farklılıklar gösterdiği nöro-gelişimsel bir durumdur. Erken yaşlarda belirtileri fark edilen otizm, her bireyde farklı şekillerde görülebilir. Bu yazıda otizm spektrum bozukluğunun çeşitleri, belirtileri, tedavi yaklaşımları ve ailelerin bu süreçte nasıl destek olabileceği ele alınacaktır.
Otizm Nedir?
Otizm, bireyin sosyal etkileşim kurma, iletişim becerileri geliştirme ve davranışlarını kontrol etme alanlarında zorlandığı bir spektrum bozukluğudur. “Spektrum” ifadesi, belirtilerin ve etkilenme derecesinin her bireyde farklılık gösterebileceğine işaret eder. Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından tanımlanan otizm spektrum bozukluğu, Klasik Otizm, Asperger Sendromu gibi önceden ayrı tanılanan alt grupları da kapsar.
Otizm Nasıl Anlaşılır?
Otizmli bireyler, genellikle 18-36 ay arasında fark edilir. Bazı durumlarda belirtiler daha erken ya da daha geç ortaya çıkabilir. Ailelerin, çocuklarında sosyal etkileşimden kaçınma, göz teması kurmama, tekrarlayıcı davranışlar gibi belirtileri gözlemlemesi önemlidir.
Otizm Çeşitleri Nelerdir?
Otizm spektrum bozukluğu, farklı belirtilerle ve seviyelerde görülebilen bir durumdur. Klinik olarak birçok alt tip tanımlanır:
Klasik Otizm (Kanner Sendromu)
En bilinen otizm formudur. Ciddi sosyal iletişim sorunları, dil gecikmesi ve sınırlı ilgi alanları ile karakterizedir.
Asperger Sendromu
Zeka gelişimi normal ya da üstündür ancak sosyal becerilerde yetersizlik ve takıntılı ilgi alanları gözlenir.
Rett Sendromu
Genellikle kız çocuklarında görülür. Genetik bir mutasyona bağlıdır ve gelişimin normal ilerlediği bir dönemden sonra gerileme yaşanır.
Atipik Otizm
Klasik otizmin tüm belirtileri görülmez ancak otistik davranışlar vardır. Tanılanması daha zordur.
Çocukluk Dezintegratif Bozukluğu (CDD)
Normal gelişim gösteren bir çocuk, 2-10 yaşları arasında kazandığı becerileri kaybetmeye başlar.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
- Göz temasi kurmama
- Sosyal oyunlara ilgi göstermeme
- Konuşma geriliği veya hiç konuşmama
- Tekrarlayıcı hareketler (el çırpma, sallanma)
- Takıntılı davranışlar
- Rutinlere aşırı bağlılık
Otizm Teşhisi Nasıl Konur?
Otizmde Erken Teşhis
Erken teşhis, tedavi sürecinde en önemli adımlardandır. Bebeklik ve erken çocukluk döneminde uzman pediatrist ve çocuk psikiyatristi tarafından yapılan testler ile tanı konur.
Otizm Tedavisi
Otizmin kesin bir tedavisi yoktur. Ancak erken yaşta başlanan eğitim programları, bireyin bağımsızlığını artırabilir. Uygulamalı Davranış Analizi (ABA), ergoterapi, dil ve konuşma terapisi gibi yöntemler kullanılır.
Sıkça Sorulan Sorular
Sabırlı olmalı ve beklentilerini çocuğun kapasitesine göre belirlemelidir.
Rutinleri desteklemeli, ani değişikliklerden kaçınmalıdır.
Uzman desteğini ihmal etmemelidir.
Bilinen kesin bir önleme yöntemi yoktur, ancak hamilelikte enfeksiyonlardan korunmak ve erken gelişimsel taramalar yapmak faydalı olabilir.
Otizm yaşam boyu devam eder. Ancak belirtileri eğitimle azaltmak mümkün olabilir.
Tekrarlayan davranışlar, ani hareketler, sallanma, dönme gibi hareketler sıkça görülür.
Otistik, otizm tanısı almış bireyleri tanımlamak için kullanılan bir sıfattır; otizm ise bozukluğun adıdır.
Otizmli bireylerin konuşma yaşları farklılık gösterir. Bazıları erken yaşta konuşabilirken bazıları hiç konuşmayabilir.
Elon Musk, Anthony Hopkins ve Dan Aykroyd gibi isimler otizm spektrumunda olduklarını belirtmiştir.
