Kabızlık, haftada üçten az dışkılama, sert–topaklı dışkı ve zorlanma ile tanımlanan yaygın bir sindirim sorunudur. Yetişkinlerin kayda değer bir bölümünde dönemsel veya kronik olarak görülür ve yaşam kalitesini belirgin etkiler. Düşük lifli beslenme, yetersiz su tüketimi, hareketsizlik, bazı ilaçlar ve hormonal bozukluklar temel nedenler arasındadır. Çoğu vakada beslenme–yaşam tarzı düzenlemeleri ile rahatlama sağlanır; ancak alarm bulguları (ani kilo kaybı, dışkıda kan, demir eksikliği anemisi, gece uyanmaları, ailede kolon kanseri öyküsü) varlığında gastroenteroloji değerlendirmesi geciktirilmemelidir. Aşağıda kabızlığın tanımı, nedenleri, evde uygulanabilecek kanıta dayalı yöntemler ve medikal seçenekler yer alır. Amaç, hem anlık rahatlama sağlamak hem de tekrarlamayı önlemek için sürdürülebilir alışkanlıklar kazandırmaktır.
Kabızlık Nedir?
Fonksiyonel kabızlık, dışkılama sayısından çok dışkının kıvamı, ıkınma, tıkanma hissi ve tam boşalamama gibi şikâyetlerle değerlendirilir. “Bristol dışkı skalası” tip 1–2 (keçi pisliği/sert topaklar) kabızlığı düşündürür.
Kabızlık Neden Olur?
Diyet: Düşük lif, az su tüketimi
Hareketsizlik: Bağırsak peristalsizi yavaşlar
İlaçlar: Demir, kalsiyum, opioid analjezikler, bazı antidepresanlar
Hormonal/Metabolik: Hipotiroidi, diyabet, hamilelik
Nörolojik: Parkinson, omurilik yaralanmaları
Pelvik taban disfonksiyonu: Dışkılama koordinasyon bozukluğu
Belirtiler ve Alarm Bulguları
Seyrek, sert dışkı; ıkınma, tam boşalamama
Karın ağrısı, şişkinlik, gaz
Alarm bulguları: Dışkıda kan, açıklanamayan kilo kaybı, 50 yaş üstünde yeni başlangıç, ailede kolon kanseri/İBH
Evde Tedavi: Etkili ve Sürdürülebilir Adımlar
Lif alımını artırın: Günlük 25–30 g (sebze, meyve, kurubaklagil, tam tahıl).
Su tüketimi: Günde 1.5–2.5 L (bireye göre ayarlayın).
Rutin oluşturun: Kahvaltı sonrası tuvalet zamanı ayırın; ertelemeyin.
Hareket: Günlük 30 dk yürüyüş bile peristalsizi hızlandırır.
Pozisyon: Tuvalette dizleri kalçadan yükseğe getiren klozet yükseltici/tabure kullanın.
Probiyotik–prebiyotikler: Yoğurt/fermente gıdalar ve posa bağırsak düzenini destekler.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Alarm bulguları, uzun süren ve yanıtsız kabızlık, şiddetli ağrı–kusma, tam tıkanma şüphesi, çocuklar ve yaşlılarda inatçı kabızlık durumunda hekime başvurun.
Tıbbi Tedavi Seçenekleri
Lif Takviyeleri
Psilyum gibi çözünebilir lifler dışkı hacmini ve su içeriğini artırır.
Osmotik Laksatifler
Makrogol, laktüloz suyu bağırsak lümenine çeker; kıvamı yumuşatır.
Uyarıcı Laksatifler
Sennozit, bisakodil kısa süreli—atoni riskine karşı uzun süreli kullanımı sınırlıdır.
Reseptör Hedefli Ajanlar
Lubiproston, linaklotid gibi ilaçlar (hekim önerisiyle) kronik olgularda etkilidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kişiden kişiye değişir; haftada 3–7 dışkılama normal olabilir. Önemli olan zorluk ve kıvamdır.
Su, kısa yürüyüş, ılık içecekler ve çözünebilir lif anlık rahatlatabilir.
Bazılarında sabah kahvesi kolonik refleksi uyarır; aşırı tüketim su kaybı yapabilir.
Sıvı–lif artırımı, rutin oluşturma ve gerektiğinde pediatri desteği önerilir.
