Üre, proteinlerin yıkımıyla oluşan amonyağın karaciğerde üreye dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan, böbrekler tarafından atılan bir atık üründür. Kan tahlillerinde BUN (Blood Urea Nitrogen) veya “Kan Üre Azotu” olarak da raporlanır. Üre düzeyi; böbrek fonksiyonu, hidrasyon durumu, protein alımı ve karaciğer metabolizması hakkında ipuçları verir. Yüksek üre dehidrasyon veya böbrek fonksiyon bozukluğunu düşündürebilirken, düşük üre karaciğer sorunları veya düşük protein alımıyla ilişkili olabilir. Tek başına üre, kesin tanı koydurmaz; kreatinin, GFR ve klinik tablo ile birlikte yorumlanır. Aşağıda ürenin fizyolojisi, test yorumlama ipuçları ve yüksek–düşük ürede izlenecek stratejiler yer alır.
Üre Nedir, Nasıl Oluşur?
Aminoasit katabolizması sonucu açığa çıkan amonyak, karaciğerde üre döngüsü ile daha az toksik üreye çevrilir ve böbreklerden süzülerek idrarla atılır.
Üre Testi (BUN) Nasıl Yorumlanır?
Yüksek üre: Dehidrasyon, yüksek protein alımı, gastrointestinal kanama, böbrek perfüzyon azalması veya böbrek hastalığı
Düşük üre: Karaciğer yetmezliği, düşük proteinli diyet, aşırı hidrasyon
Not: Üre, kreatinin ve eGFR ile birlikte değerlendirilmelidir. BUN/kreatinin oranı yüksekliği dehidrasyon veya GI kanama lehine olabilir.
Üre Yüksekliği: Nedenleri ve Belirtiler
Nedenler
Dehidrasyon
Böbrek hastalıkları (akut/kronik)
Yüksek proteinli diyet, GI kanama
Steroid veya bazı ilaçlar
Belirtiler
Halsizlik, iştahsızlık, bulantı
Kaşıntı, koku değişikliği
İleri durumda bilinç bulanıklığı (üreminin parçası)
Üre Düşüklüğü: Nedenleri ve Belirtiler
Nedenler
Karaciğer hastalığı
Düşük protein alımı, malnütrisyon
Aşırı sıvı alımı veya IV sıvılar
Belirtiler
Çoğu zaman belirti vermez; altta yatan hastalık bulguları (ör. sarılık, güçsüzlük) eşlik edebilir.
Üre Düzeyini Yönetmek: Ne Yapmalı?
Hidrasyonu düzenleyin: Yetersiz sıvı alımı yüksek üreyi artırabilir.
Protein alımını dengeleyin: Aşırı veya çok düşük alımdan kaçının; böbrek hastalarında diyetisyene danışın.
İlaç gözden geçirme: Doktor kontrolünde.
Altta yatan nedeni tedavi edin: Böbrek/karaciğer hastalıklarında ilgili uzman takibi şarttır.
Sıkça Sorulan Sorular
Laboratuvara göre değişir; sonuçlar referans aralığı ile birlikte yorumlanır.
Dehidrasyon yüksek üreye katkı sağlar; yeterli sıvı alımı yararlıdır.
Üre protein metabolizmasının, kreatinin ise kas metabolizmasının atığıdır; birlikte böbrek fonksiyonunu yansıtırlar.
Evet; yüksek protein alımı BUN’u yükseltebilir. Denge önemlidir.
